BS.CK2 Đinh Thu Oanh: Nếu nuốt phải dị vật bạn nên xử trí thế nào?

BS.CK2 Đinh Thu Oanh - Trưởng Đơn vị nội soi, Bệnh viện Nhân dân 115

NỘI DUNG TƯ VẤN

Đơn vị nội soi Bệnh viện Nhân dân 115 là nơi thường xuyên xử lý những trường hợp nuốt dị vật. BS có thể cho biết bệnh nhân nuốt dị vật thường ở độ tuổi nào, và dị vật thường là cái gì ạ?

Dị vật do bệnh nhân nuốt phải rất đa dạng: xương gà, xương cá, răng giả, hạt sơ ri

Thuốc còn nguyên vỏ là dị vật nguy hiểm cần nhanh chóng lấy ra

Để nội soi gắp dị vật ra, trường hợp nào BS sẽ nội soi dạ dày, trường hợp nào nội soi đại tràng?

- Chỉ định nội soi tiêu hóa trên được áp dụng trong các trường hợp ngay sau khi nuốt phải dị vật có nguy cơ gây biến chứng như đã nói ở trên.

- Chỉ định nội soi tiêu hóa dưới để gắp dị vật thường áp dụng khi phát hiện dị vật trên phim X-quang, hoặc CT scan, nhưng đa số dị vật tiêu hóa dưới được phát hiện tình cờ khi nội soi đại tràng, trong các tình huống như: bệnh nhân đi khám vì lý do đau bụng và được bác sĩ cho chỉ định nội soi đại tràng và khi nội soi phát hiện dị vật. Trên thực tế thường gặp là cây tăm, kim loại, cá biệt có trường hợp có cả móc câu…

"Nón bảo vệ" dành cho những dị vật sắc nhọn, tránh cho dị vật cào xước niêm mạc trên đường đi ra

Vợt gắp dị vật, thường dùng để lấy những dị vật hình tròn, bề mặt trơn trượt

Và dị vật như thế nào là ít nguy hiểm và ta có thể theo dõi chờ nó ra ngoài theo phân?

Những dị vật có hình dạng tròn bờ tù, nhỏ, không gây triệu trứng thì không cần nội soi để gắp ra.

Thường thì phải theo dõi phân trong bao lâu thì sẽ thu được dị vật ạ? Trong thời gian chờ đợi, theo BS chúng ta nên ăn uống như thế nào để giúp dị vật ra nhanh hơn?

Thông thường, để thức ăn có thể đi qua hết đường tiêu hóa thì sẽ mất từ 24 đến 72 tiếng đồng hồ. Ngoài ra, các vấn đề về giới tính, tình trạng sức khỏe, loại thức ăn mà bạn ăn vào cũng làm ảnh hưởng đến thời gian dị vật ra khỏi đường tiêu hóa nhanh hay chậm.

Như vậy muốn dị vật ra nhanh hơn chúng ta có thể ăn các thực phẩm gây nhuận tràng, uống nhiều nước hoặc có thể uống thêm thuốc nhuận tràng.

Dị vật bằng chất liệu gì có thể thấy trên Xquang, còn trường hợp nào không thấy được, thưa BS?

Dị vật có cấu tạo từ kim loại hay xương động vật thì có thể thấy được trên phim X-quang.

Nhiều bạn đọc cảm thấy bất an, sau khi nuốt dị vật họ muốn biết dị vật đã trôi đến đâu, có mắc kẹt hay gây tổn hại gì trong đường tiêu hóa… thì có cách nào để biết được hay không ạ?

Dựa vào một số triệu chứng lâm sàng có thể dự đoán được vị trí của dị vật ví dụ như sau khi nuốt phải dị vật bệnh nhân thấy đau nhói ở vùng cổ thì khả năng dị vật mắc tại vùng cổ, hoặc đau sau xương ức thì có thể dị vật ở thực quản. Tuy nhiên để biết chính xác cần phải nội soi, chụp X-quang, hoặc CT scan.

Một số bạn đọc rất lo lắng sau khi nuốt hạt trái cây có chất độc như hạt na, hạt cherry… theo BS những lo lắng này có cơ sở không ạ?

Hạt na, hạt cherry và một số loại hạt khác có kích thước nhỏ, trơn láng, vỏ cứng không bị phân hủy bởi dịch tiêu hóa và cũng không bị vỡ do sự co bóp của dạ dày, nó có thể đào thải nguyên vẹn theo phân nên không cần lo lắng.

BS có thể kể về một vài trường hợp gắp dị vật đã được xử trí thành công tại Đơn vị Nội soi của BV Nhân dân 115 không ạ?

Một số trường hợp đặc biệt như:

- Trường hợp đơn giản nhất: Một bệnh nhân nam trẻ tuổi đi câu lươn, sau đó bệnh nhân và nhóm bạn câu tổ chức nhậu bằng sản phẩm câu được. Vài ngày sau bệnh nhân thấy đau ở hậu môn nên đi khám, được bác sĩ cho chỉ định nội soi. Khi thăm trực tràng để chuẩn bị nội soi bác sĩ phát hiện ra có một cái lưỡi câu nằm mắc ngay ở kênh hậu môn.Trường hợp này thật may mắn cho bệnh nhân vì lưỡi câu đã đi được qua gần hết chiều dài của đường tiêu hóa mà không gây tổn thương và các bác sĩ chỉ cần lấy tay gỡ nhẹ ra.

- Trường hợp bệnh nhân bị bệnh tâm thần nuốt phải cây nhang, dị vật xuống tới tá tràng. 

- Trường hợp răng giả lớn có móc kim loại nhọn.

-Trường hợp bệnh nhân ăn trái sơ ri nuốt hạt tạo thành khối gây tắc ở trực tràng, các bác sĩ nội soi phải gắp ra từng hạt. 

Hầu hết những trường hợp này dị vật được lấy ra bằng nội soi. Tuy nhiên một số bệnh nhân tới bệnh viện muộn, dị vật đã đâm thủng niêm mạc, gây nhiễm trùng  phải xử trí bằng ngoại khoa.

Một số khuyến cáo để hạn chế tình trạng nuốt dị vật?

- Hạn chế tình huống vừa ăn vừa nói chuyện, tiếp khách, trường hợp cần thiết thì nên chọn các món ăn không có xương.

- Trong khi ăn cần ăn chậm, nhai kỹ, tránh trộn (chan) canh vào cơm ăn cùng một lúc.

- Khi ăn trái sơ ri không nên nuốt hạt

- Người già và trẻ nhỏ tránh thức ăn dai, gân, da, cần cắt nhỏ nấu mềm.

- Cẩn thận khi ăn các món thịt cá có lẫn xương mà chưa được lọc kỹ.

- Bỏ thói quen ngậm tăm sau khi ăn xong.

- Không cho trẻ em chơi các loại đồ chơi có kích thước nhỏ, để những vật dụng gây nguy hiểm như pin đèn xa tầm tay của trẻ.

- Nhớ loại bỏ vỏ viên thuốc trước khi dùng, khuyến khích các công ty dược sản xuất thuốc đóng trong chai và hạn chế sản xuất các loại thuốc đóng vỉ.

Khi nuốt phải dị vật, người bệnh cần đến khám và điều trị can thiệp ngay ở các cơ sở y tế có đầy đủ phương tiện (X-quang, nội soi…) không nên tự ý điều trị tại nhà, hay điều trị theo mẹo theo dân gian rất nguy hiểm và làm bệnh phức tạp thêm, ảnh hưởng đến sức khỏe.

Chương trình được phối hợp thực hiện bởi 
Bệnh viện Nhân dân 115 và Cổng thông tin Tư vấn Sức khỏe AloBacsi.com