Vai trò của cộng hưởng từ gan với chất tương phản đặc hiệu mô (Primovist) trong chẩn đoán ung thư gan

I/ Giới thiệu:

Cộng hưởng từ với chất tương phản đặc hiệu mô gan (Primovist) là một phương pháp mới phổ biến ở các bệnh viện lớn trong những năm gần đây, nhằm giúp tầm soát rất sớm các ung thư gan nguyên phát có kích thước nhỏ và không điển hình (rất khó phát hiện nếu dùng bằng chất tương phản thông thường). Việc phát hiện sớm giúp các nhà lâm sàng đưa ra phương pháp điều trị sớm, mang lại nhiều cơ hội sống cho bệnh nhân.

II/ Thực trạng ung thư gan nguyên phát ở Việt Nam:

- Ung thư gan nguyên phát là dạng ung thư thường gặp, đứng hàng thứ 5 và là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 3 trên thế giới.

+ Nhật: 5,5/100.000 nam – 4,3/100.000 nữ

+ Trung Quốc: 16,2/100.000 nam – 5/100.000 nữ

+ Phi-Mỹ: 7,1/100.000 nam – 2,1/100.000 nữ

- Ở Việt Nam, nguyên nhân dẫn đến ung thư gan nguyên phát chủ yếu do nhiễm siêu vi B và C, xơ gan đặc biệt là do thói quen ăn những thức ăn có độc tố (Aflatoxin do nấm mốc từ củ lạc, hạt đỗ), xơ gan do rượu bia…, mỗi năm cả nước có trên 10.000 ca ung thư mới bị phát hiện và hầu như là ở giai đoạn muộn của bệnh. Do đó, tỷ lệ bệnh nhân sống sau 5 năm chỉ khoảng 10%.

Vì thế, việc tầm soát và chẩn đoán ra ung thư gan ở giai đoạn sớm trên những người có yếu tố nguy cơ là một việc làm vô cùng quan trọng và cần thiết.

III/ Cơ chế tác dụng của thuốc tương phản đặc hiệu mô (Primovist):

- Primovist là một chất đối quang thuận từ, có tác dụng tăng đối quang qua trung gian của gadoxetate, một phức chất i-on tạo bởi gadolinium (III) và liên kết ethoxybenzyl-diethylenetriamine-pentaacetic acid (EOB-DTPA).

Khi sử dụng chuỗi xung quét T1W trong chụp cộng hưởng từ, i-on Gadolinium làm rút ngắn thời gian thư giãn dẫn đến làm tăng tín hiệu và tăng hình ảnh đối quang trên một số mô nhất định.

Primovist có trọng lượng phân tử 725.71g/mol, là một chất i-on, tan mạnh trong nước, được tế bào gan hấp thụ chủ động khoảng 50% liều, và bài tiết qua hai đường là mật (50%) và thận (50%).

Hình minh họa: Đường hấp thu và bài tiết của Primovist

- Trong hình ảnh cộng hưởng từ, Primovist sẽ làm tăng sự tương phản của gan lành và khối u, làm tăng sự phát hiện các tổn thương gan (như số lượng, kích thước, hình thái) ở thì muộn (khoảng 20 phút sau tiêm), khi mà các tế bào gan bình thường với chức năng bình thường sẽ bắt thuốc - tín hiệu cao, trong khi đó ung thư gan nguyên phát (HCC) không có tế bào gan sẽ không bắt thuốc - tín hiệu thấp.

Hình minh họa: HCC bắt thuốc không đặc hiệu ở các thì động học (mũi tên trắng), không bắt thuốc tín hiệu thấp so với nhu mô gan trong thì trễ (mũi tên đỏ).

IV/ Ưu điểm của cộng hưởng từ gan với chất tương phản đặc hiệu mô gan – Primovist:

- Chỉ một lần tiêm có hai đặc tính:

+ Đặc tính ngoại bào, mạch máu trong pha động học, tương tự như Gadolinium thông thường.

+ Đặc tính gan mật ở pha trễ 10-20 phút (50% bài tiết qua mật, 50% bài tiết qua thận).

- Khám phá đặc tính riêng của ung thư gan nguyên phát (HCC) không có chứa tế bào Kuffer và tế bào gan bình thường, không bắt thuốc ở thì trễ, tăng độ chính xác trong chẩn đoán lên:

+ Độ nhạy: 81-94%.

+ Độ đặc hiệu: 81-100%.

- Ngoài ra, Primovist còn có tác dụng khác như phân biệt các thương tổn Adenoma (u tuyến tế bào gan), FNH (tăng sản nốt khu trú), phát hiện di căn, chẩn đoán bệnh đường mật, đánh giá chức năng phần gan còn lại trước khi phẫu thuật cắt bỏ khối u gan.

V/ Cách tiến hành:

- Bệnh nhân được tư vấn cách hít thở theo yêu cầu của kỹ thuật viên nhằm tránh các xảo ảnh, chẩn đoán chính xác hơn.

- Tổng thời gian khảo sát khoảng 25 phút.

- Các chuỗi xung thường dùng là SE, STIR T2W mặt cắt hướng ngang và đứng ngang, T1W trước khi khảo sát có thuốc.

- Khảo sát động sau tiêm thuốc tương phản từ ở các thì: động mạch, tĩnh mạch cửa, cân bằng và thì muộn sau 20 phút.

- Chuỗi xung GRE đồng và đối pha dùng phát hiện mỡ được khảo sát trước tiêm.

- Kỹ thuật khuếch tán (DWI) hiện được nghiên cứu và ứng dụng trong ung thư nhằm đánh giá giai đoạn u và đáp ứng điều trị.

VI/ Một số hình ảnh về tác dụng của phương pháp cộng hưởng từ đặc hiệu mô gan:

- Bệnh nhân nữ, 58 tuổi, tiền căn Viêm gan siêu vi B, tình cờ phát hiện khối u ở hạ phân thùy V (hạ phân thùy 5) trên siêu âm, CT có cản quang và MRI với chất tương phản thường không phát hiện rõ bản chất tổn thương,

Mọi chuyện được giải quyết khi chụp MRI với chất tương phản đặc hiệu mô gan

Bệnh nhân nam 65 tuổi, với tiền Viêm gan siêu vi C, được phát hiện tổn thương trên siêu âm, MRI với chất tương phản thường không phát hiện được bản chất.